Dragelijke Lichtheid

Auteur Dieuwertje Blok ontdekte vijf jaar na de dood van haar moeder een koffertje met daarin enkele volgeschreven blocnotevelletjes, bij elkaar gehouden door een paperclip. Na het overlijden van haar vader trof ze een ronde hoedendoos met op het deksel S.G. gestempeld, de initialen van haar grootvader Sam Gazan, aan. In de doos zat een volgeschreven schrift met daarin het tienerdagboek van haar Joodse moeder Henny Gazan, geschreven tijdens de Tweede Wereldoorlog. Het dagboek beslaat de periode 1939-1942 en geeft een goed beeld over het leven voor en tijdens WOII.

In ‘Dragelijke lichtheid’ is het integrale dagboek van Henny in blauwe druk opgenomen. Het dagboek stopt abrupt in 1942, het tijdstip waarop Henny wordt opgeroepen voor transport en ze wijselijk besluit onder te duiken. Het dagboek is opmerkelijk, omdat in eerste instantie Henny zoals elk tienermeisje schrijft over haar belevenissen, haar verliefdheid, haar schoollopen en niet zo zeer over de oorlog zelf.

Aan het begin van oorlog ging de zestienjarige Henny vaak uit dansen in het Amsterdamse Lloyd Hotel, waar Joodse vluchtelingen werden geherbergd. Naarmate het dagboek vordert, sluipt de oorlog er toch in en lezen we over de verplichte verduisteringen, het rantsoeneren, het vervolgen van Joden, het onderduiken, maar niet over het doden van mensen en het vernietigen van steden.

Zoals steeds in oorlogstijd worden mensen die eens vrienden waren, om deze of gene reden plots vijanden en moet iedereen op zijn tellen passen in wat ze doen en zeggen. Een verkeerd woord, een ongepaste handeling kon genoeg zijn om door bijvoorbeeld NSB’ers aan de Duitse bezetter te worden verraden.

Persoonlijk vind ik het spijtig dat er in het dagboek weinig verwijzingen zijn naar de ellende van de oorlog, maar anderzijds ben ik verheugd dat Henny tot haar onderduiken een redelijk zorgeloos leven heeft gehad en door de stad kon flaneren en paraderen zoals elk tienermeisje dat nu ook nog kan. Het frappeerde mij dat Henny een zorgeloze jeugd heeft gekend tijdens de bezetting en werd opgevoed door ouders met een open geest die verdraagzaamheid, volwassenheid en verantwoordelijkheid hoog in het vaandel droegen en dit ook aan hun kind bijbrachten.

De auteur heeft een mooie rijke fijne verhalende en to-the-point schrijfstijl. Het boek leest heel vlot weg mede door de aanvulling van anekdotes en verhalen uit het geheugen van Dieuwertje Blok die de geschiedenis van haar ouders en grootouders omhelst en dus ook het leven na WOII omvat.

Het boek is rijkelijk gedocumenteerd met heel wat familiefoto’s, toegangsbewijzen en uittreksels van brieven die een mooie aanvulling zijn bij het pakkende verhaal en dagboek.

Achteraan in het boek is een stamboom opgenomen naast een lange personenlijst. De rol van die personen wordt in het verhaal nader verduidelijkt.

Dit boek heeft mij geen moment verveeld, geeft een heel goed beeld van een generatie en een fijn portret van een jong opgroeiend meisje tijdens WOII.

Een aanrader voor iedereen geïnteresseerd in WOII en Jodenvervolging in het bijzonder.

Ik waardeer dit aangrijpende debuut graag met vier sterren.