Het omstreden erfdeel

Recensie Het omstreden erfdeel door Hannie van Grol:
Het leven van een familie eind 19e eeuw

In Het omstreden erfdeel vertelt Clemens Wisse over de boerenfamilie Nijdam in het dorp Zuidwijk. Het gezin bestaat uit vader Koos, zijn vrouw Kee en vier kinderen. Bij de geboorte van het vijfde kind overlijdt Kee in het kraambed. Koos blijft achter met de vijf kinderen, waarvan de oudste dochter Alie bijspringt om het huishouden draaiende te houden en de verzorging van Dirk op zich te nemen. Samen met de eerste meid Aagt regelt zij het reilen en zeilen binnen het gezin. Ook de beide oma’s en een opa springen bij als het nodig is. Het leven herneemt langzamerhand weer zijn gewone gang.

Jaren later regelt vader Koos bij de notaris de financiële zaken en zorgt hij dat zijn erfenis op schrift vastgesteld wordt. Ieder kind krijgt na zijn dood een erfdeel dat strikt gebonden is aan bepaalde voorwaarden. Als dan enige tijd later Koos ook overlijdt, staan de kinderen er alleen voor. De oudste zoon Kobus neemt het werk op de boerderij voor zijn rekening met hulp van buren en een nieuwe knecht. Aagt en Alie blijven het huishouden regelen en voor de jongere kinderen zorgen.

Het jongste kind Dirk is als kind al een vrijbuiter en een avonturier. Hij blijkt andere interesses te hebben dan zijn broers en zussen. Uiteindelijk wil hij zijn geluk beproeven in Suriname en eist daarvoor zijn erfdeel op. Dit wordt hem door de rest niet in dank afgenomen, maar omdat hij kan aantonen dat hij aan de voorwaarden voldoet, zet hij zijn plannen door. Dat dit met de nodige moeilijkheden gepaard gaat, is enigszins voorspelbaar.

Het boek beschrijft het leven van een gegoede boerenfamilie eind 19e eeuw. Belangrijk is het om op stand te trouwen en geen huwelijk aan te gaan met iemand uit een lagere klasse. Dat is al van vader op zoon zo geweest bij de familie Nijdam en die traditie wordt lange tijd in ere gehouden. Verstandshuwelijken kwamen regelmatig voor. Vrouwen brachten een bruidsschat mee, vandaar dat geld een belangrijke rol speelde om de boerenhoeve overeind te houden.

Het leven van de gewone man komt niet vaak ter sprake, het gaat hier om de gegoede families met hun sterke tradities en religieuze verplichtingen. Die worden uitvoerig vermeld. Het is interessant om te lezen hoe het eraan toeging in die tijd en dat in veel gevallen geld boven liefde ging. Het boek leest vlot weg, al komt het verhaal, na het overlijden van moeder Kee, traag op gang. Er wordt veel uitgeweid over allerlei gebruiken in die tijd. De emoties worden wel beschreven, maar missen wat diepgang. Pas als het verhaal in het laatste gedeelte van het boek zich toespitst op Dirk, wordt er wat meer ingegaan op de gevoelens van hem, die afwijken van de strenge familietradities.

Het omstreden erfdeel is een historisch verhaal, waarin een goed beeld wordt geschetst van de rijke boeren en hun levensopvattingen in die tijd. We lezen hoe gezinnen zich overeind moesten houden na overlijden van ouders, hoe kinderen al hun verantwoordelijkheid moesten nemen, hoe jong ze ook waren. Interessant ook is de beschrijving van het dagelijkse leven op de boerderij. Clemens Wisse geeft er blijk van zich terdege verdiept te hebben in het leven eind 19e eeuw. Dat uiteindelijk de liefde zegeviert, maakt het slot heel bijzonder.