Hier ben je veilig

Recensie Hier ben je veilig door Jolanda Kalkman:
1 oktober 2021, ten zuiden van Johannesburg
Willem staat op het punt om van zijn moeder en Jan, de man van zijn moeder die hij nooit vader zou noemen, afscheid te nemen. Zijn moeder en Jan hebben besloten dat hij naar de Nuwe Sonsopkomst moet gaan, een kamp voor moeilijke kinderen. Maar Willem is helemaal niet moeilijk. Toch moet hij erheen. Maar waar komt hij terecht? Op internet is er amper iets over te vinden. Wanneer hij wordt opgehaald door een jongen in een bakkie, voelt Willem direct dat er iets ernstig mis moet zijn. Het hoofd van de jongen, die zich voorstelt als Geldenhuys, zit onder verse wonden en bij zijn oor zit een oude snee.

““Nou, bro, hoe is het hier?” ”Dat z-z-zul je nog w-w-wel zien,” zegt Geldenhuys terwijl het hek openschuift.”-Damian Barr

Dagboek van mevrouw Sarah van der Watt, Mulberry Farm, bij Ventersburg, Oranjevrijstaat 1901
Elke dag komen de Engelsen dichter bij het huis van de familie Watt. Wanneer ze aan zullen komen, zal alles wat ze in de afgelopen 10 jaar hebben opgebouwd, letterlijk in rook opgaan. Sarah weet wat er gaat gebeuren. Maar ze weigert de eed te tekenen waarin staat dat ze alle steun aan de republikeinse rebellen zal staken en voortaan een onderdaan van Groot-Brittannië zal zijn. Het enige wat ze nu nog kan doen, is schrijven in haar dagboek, in de hoop dat er ooit een dag komt dat Samuel het zou kunnen lezen en zo erachter kan komen wat Sarah en haar zoon Fred allemaal hebben moeten doorstaan. Vanaf de dag dat de Kaki’s Sarah en Fred in de trein hebben gezet om afgevoerd te worden naar het kamp bij Bloemfontein, tot aan de dag dat Fred in het kamp ziek wordt en opgenomen wordt in het ziekenhuis.

“De lichten zijn uit, dus ik schrijf de rest bij het licht van de maan, die ook al aan het verdwijnen is. Wetende dat jij dit op een dag zult lezen en elk woord zult geloven, is het enige dat voorkomt dat ik krankzinnig word.”-Damian Barr

Hier ben je veilig is Damian Barr’s debuutroman, maar pff… wat een boek! Toen ik erin begon, wist ik eigenlijk niet zo goed waarmee ik nu precies begon te lezen. De proloog laat je een blik in de toekomst van het verhaal zien. Hierdoor moest ik even wennen aan het eerste deel waarin je uit het dagboek van Sarah van der Watt leest. Maar het boek wegleggen kon ik niet. Ik moest weten hoe het in elkaar zou zitten en hoe de verhalenlijnen bij elkaar zouden komen. Maar Damian Barr weet verleden en heden heel goed samen te voegen.

Na afloop sloeg ik het boek dicht met een wauw, wat een goed gevoel. Heel heftig en mooi tegelijk. Ik had dan ook even wat tijd nodig om het te laten bezinken, voor ik aan mijn recensie kon beginnen. Over het onderwerp, de Boerenoorlog, heb ik hiervoor eigenlijk nog niet veel gelezen. Maar Damian Barr heeft dit onderwerp in zijn boek heel levendig opgeschreven, waardoor het verhaal heel dichtbij kwam en je er eigenlijk veel meer over te weten wilt komen. Een verhaal dat gelezen en opnieuw verteld moet worden.

Het hele verhaal is op waarheid gebaseerd. Damian Barr had een foto van een jongen, Raymond Buys gezien in de krant, die in een kamp om het leven was gekomen. Hij was slechts vijftien jaar geworden. Dit maakte Damian Barr nieuwsgierig naar het verhaal. Na ruim 5 jaar onderzoek en heel veel mensen te hebben gesproken, begon hij met het schrijven van deze roman. Het verhaal is fictie, maar laat goed zien wat er in werkelijkheid is gebeurd. Juist omdat de Boerenoorlogen op Britse en Zuid-Afrikaanse scholen niet meer worden behandeld, is het belangrijk om over deze geschiedenis te blijven praten. Bij concentratiekampen denk je waarschijnlijk gelijk aan de Tweede Wereldoorlog. Het waren de Britten die de eerste grote concentratiekampen oprichtten. Niet als massavernietigingskampen, maar voor insluiting. Kampen zoals Nuwe Sonsopkomst, waar uitsluitend blanke jongens getraind worden door voormalige militairen, bestaan nog steeds in Zuid-Afrika.

Tijdens het lezen wordt de keuze van de afbeelding op de cover je ook duidelijk. Nadat je weet waarom hiervoor is gekozen, kijk je steeds met heel andere ogen naar deze cover. Wetend wat erover geschreven is, kan hij mij zelfs emotioneren. Net als de titel van het boek, die het hele verhaal samenvat in vier woorden: Hier ben je veilig.

Het originele boek is in het Engels geschreven. Voor de Nederlandse vertaling is gekozen om typisch Zuid-Afrikaanse woorden te blijven gebruiken. Deze zijn schuin gedrukt. De betekenis van de woorden staan achterin in een woordenlijst.
Ik vind dit erg goed passen bij het boek. Hierdoor komt het verhaal nog meer tot zijn recht en waan je je zelf in Afrika. Ook doordat de omgevingen heel beeldend zijn beschreven, kun je je goed voorstellen hoe het eruit heeft moeten zien. De gruwelijkheden kun je je daardoor ook goed voorstellen. Toch vind ik dat deze met veel respect zijn beschreven. Er is altijd hoop en er schuilt in heel veel mensen iets goeds. The observer heeft dit dan ook zeer goed samengevat: Deze roman gaat “over menselijke wreedheid- en vriendelijkheid, die sterker is.”

Je leert over een geschiedenis waar weinig over gesproken wordt. Het boek weet je te emotioneren, het verhaal maakt je misselijk, je voelt je ongemakkelijk vanwege de discriminatie en het racisme die van generatie tot generatie worden doorgegeven en het je dwingt hierover na te denken. Maar het boek laat je ook van tijd tot tijd glimlachen en het verhaal toont je onvoorwaardelijke liefde en vriendschappen. Het is een boek dat ik je zeker aanraad om te lezen. Je zult tijd te kort hebben, omdat je het moeilijk naast je neer kunt leggen. Het boek heeft op mij een grote indruk achtergelaten en ik ben er nog steeds van ondersteboven. Dit boek verdient dan ook dik alle 5 de sterren.

“Het komt goed, dat beloof ik.”-Damian Barr

Vector