Jan Janszoon – Admiraal van Salé

Recensie Jan Janszoon – Admiraal van Salé door Pierre Peeters:
De 17e-eeuwse moslimpiraat uit Haarlem

In het boek ‘De reizen van Ólafur Egilsson’ van Joris van Os maakte ik al kennis met Jan Janszoon van Haarlem, die in de zeventiende eeuw in IJsland en Ierland voet aan wal zette, 124 inwoners gevangen nam en als slaaf deporteerde naar de gevreesde slavenmarkten in Barbarije.

Arne Zuidhoek, eminent auteur van talrijke maritieme boeken, schreef in dertien hoofdstukken, voorafgegaan door een voorwoord van Joris van Os en Adam Nichols en een proloog, de lotgevallen en zeemansloopbaan van Jan Janszoon die zich in de 17e eeuw tot de islam bekeerde, bekend werd als moslimpiraat Moerad Reys, in de Barbarijse wateren opereerde, waar hij afwisselend verblijf hield in de havens van Salé en Algiers.

De epiloog leest als het cv van Jan Janszoon en de appendix is een mooie aanvulling op het hele verhaal. De daaropvolgende literatuurlijst is een fijne lijst waar de geïnteresseerde lezer op zoek naar meer informatie over (moslim)piraten zeker uit kan putten en zijn/haar leeshonger over dit onderwerp zal kunnen stillen. Het boek Jan Janszoon is semiwetenschappelijk van aanpak, maar leest als een avonturenroman.

Jan Janszoon was een heel begaafde zeeman met veel nautisch inzicht en zeemanschap. Dit kon niet onopgemerkt blijven, in zoverre dat hij in Turkse dienst kon opklimmen tot de graad van admiraal en een vooraanstaand handelaar werd in blanke en zelfs zwarte slaven en geboekstaafd stond als “Admiraal van Salé”.

Ik vond het een heel interessant, leerrijk en avontuurlijk boek.
Heel erg tof vond ik dat de auteur in het eerste hoofdstuk dieper inging op de streek Barbarije, zodat de lezer heel duidelijk weet over welke regio in het Middellandse zeegebied het gebeuren zich afspeelt. Ik dacht dat de termen zeerover, piraat, kaper, boekanier, corsaire een en dezelfde lading dekten, maar was verrast dat dit niet zo is en dat er verschillende vormen van zeerovers bestonden: de gelegitimeerde oorlogsvloot, kapers en rovers. Deze laatste soort zijn vrijbuiters/piraten. De Barbarijse zeeman trok naargelang de situatie het ene of andere jasje aan.

Ik was vervolgens ook uitermate verwonderd dat Jan Janszoon heel erg ver ging in zijn bekering en integratie als moslimpiraat: hij bekeerde zich niet alleen tot de islam, maar daarnaast liet hij zich ook besnijden en huwde hij een Moorse vrouw om op deze manier zijn toekomst en aanzien veilig te stellen.

Dit unieke, interessante en ongelooflijk mooie boek over een toch zwarte pagina in de Nederlandse geschiedenis specifiek over haar slavernijverleden, is prachtig uitgegeven in een hardcoverversie in hetzelfde handige formaat met leeslint als het jubileumboek ‘De reizen van Ólafur Egilsson’ van Joris van Os, met een gelijkaardige en herkenbare cover, eenvoudig versierde binnenschutbladen met een weerkerend 17e-eeuws schip.

Binnenin sieren oude zeekaarten, etsen, gravures en foto’s het boek en vullen het verhaal/de geschiedenis mooi aan.
Huidig boek is een op zichzelf staand boek, maar kan ook als aanvulling op ‘De reizen van Ólafur Egilsson’ gelezen worden.

Ik heb opnieuw genoten van dit ‘piratenboek’, dat heel vlot wegleest, mij nooit verveelde en mij door het uitermate leerzame en historische karakter volledig inpakte. De auteur wist met dit boek een mooi levensverhaal van de man achter de piraat, zijn beweegreden om deze beslissingen te hebben genomen neer te schrijven, maar met respect en zonder over hem te oordelen of hem te veroordelen.

Jan Jan Janszoon – Admiraal van Salé verdient niet anders dan vijf sterren en kan ik aan iedereen geïnteresseerd in geschiedenis en in piraterij/slavernij in het bijzonder ten stelligste aanbevelen.