Geen makke schapen

Recensie Geen makke schapen door Pierre Peeters:
Emeritus-hoogleraar Voedingsleer Martijn Katan vroeg zich al lang af wie van zijn joodse familieleden in de oorlog actief in het verzet zaten. De auteur wist dat zijn ouders, en vooral zijn vader, actief verzetsdaden pleegden, maar thuis werd daar nooit over gepraat, laat staan dat Martijn hier meer over durfde te vragen. Zijn doorgedreven onderzoek bracht aan het licht dat minstens tien familieleden een rol in het Nederlandse verzet hebben gespeeld tijdens WOII. Als academicus weet hij uiteraard hoe een onderzoek te verrichten en kon hij verhalen distilleren uit archiefstukken, uit briefwisseling, uit getuigenissen van overlevenden, uit foto’s, uit de familieverhalen … wat resulteerde in dit uiterst interessante boek.

In acht hoofdstukken beschrijft hij de beweegredenen van zijn familieleden om al dan niet in het verzet te gaan, al dan niet een actieve rol op zich te nemen, hoe het hun verging tijdens de oorlog en van hen die het overleefden over hun leven na de oorlog.

Het zijn een voor een beklijvende verhalen en getuigenissen geworden die een duidelijk beeld geven hoe gevaarlijk hun handelingen waren, niet alleen voor zichzelf maar ook voor hun naasten en de mensen uit hun omgeving. Alle verhalen getuigen van veel moed, opoffering en doorzettingsvermogen en tonen ook aan dat in moeilijke oorlogstijden men op anderen moet kunnen en durven vertrouwen, het eigen leven in de weegschaal durven te leggen en dat uit deze handelingen een grote blijvende vriendschap voor het leven ontstond.

Een van de aangrijpendste verhalen vind ik het verhaal van Didi Roos die als koerier werd opgepakt op de boerderij en bij haar arrestatie nog kans zag om de brieven die zij bij zich droeg, in een open fornuis te werpen. Zij werd gemarteld maar hield stand. Zij liet niets los over het verzet en was zo ad rem dat zij haar ondervragers op een verkeerd spoor wist te zetten. Zij werd uiteindelijk naar Westerbork afgevoerd en wist daar met een fiets zonder banden 200 km naar huis te fietsen waar zij haar geliefde terugzag en met hem trouwde.

In de inleiding geeft de auteur duiding bij de joodse verzetsintenties, geeft hij aan dat er verschillende vormen van verzet bestonden en dat de handelingen van zijn familieleden gingen over het ondergronds gaan, m.a.w. een verzet in de illegaliteit.

Heel interessant vond ik dat alle beschreven verzetsdaden, hoe klein ook, een hoger doel hadden en door niemand werden afgedaan als flutopdrachten of -daden. Hun opdrachten gingen van het vervalsen van identiteitskaarten en voedselbonnen, boodschappen overbrengen als koerier tot het plegen van aanslagen op de bezetter en landverraders.

In dezelfde inleiding haalt de auteur aan dat er heel wat meer joodse mensen in het verzet zaten dan wordt aangenomen en dat ook deze onbekende verzetsmensen het nodige respect en eerbetoon verdienen. Een stelling die ik alleen maar kan beamen.

Leuk vond ik de alledaagse handelingen die de auteur over de joodse families schreef. Daaruit blijkt eens te meer dat zij in weinig verschilden van een Nederlandse familie. Ondanks het onderwerp was ik aan het boek gekluisterd en moest ik het willens en wetens zo snel mogelijk uitlezen.

Het is een boek om bij stil te staan, want oorlog is spijtig genoeg van alle tijden en we moeten de mensen op handen dragen die voor ons een betere wereld wilden opbouwen, vaak ten koste van hun eigen leven.

De titel Geen makke schapen is uitstekend gevonden en verwijst naar het feit dat, ondanks de vele gearchiveerde foto’s, films, geschriften en getuigenissen van volgzame Joden, toch niet alle Joden de bevelen van de Duitse bezetter opvolgden, maar opkwamen voor hun persoonlijkheid, hun geloof, hun familie …

De auteur heeft een heel mooie, fijne, beeldende, beschrijvende en vlot leesbare schrijfstijl. Het is geen academisch werk geworden maar een boek dat voor iedere geïnteresseerde toegankelijk en begrijpelijk is.

Martijn Katan heeft op een serene maar pakkende manier de geschiedenis van zijn familie neergeschreven. Maar dit boek is ook het verhaal van vele andere families die exact hetzelfde deden. Dit boek is een eerbetoon, een hulde voor moed en zelfopoffering van de familie Katan en van de vele anonieme Joodse families.

Het is mooi vormgegeven boek, opgesmukt met veel familiefoto’s. Een foto van de vader van de auteur, Richard Katan, in politie-uniform met sabel siert de cover.

Na de verhalen volgt een dankwoord en zet de auteur de gevolgde werkwijze uiteen om tot dit boek te komen. Tevens voegde hij een lange interessante bronnenlijst toe. Handig vind ik het alfabetische register waarmee het boek wordt afgesloten.

Voor het beklijvende onderwerp, de interessante familiegeschiedenis, de historische duiding waardeer ik dit boek graag met vier sterren.
Vector